De Jonge Pioniers
No.3 Severno / 20.08.2010
Natalja Govorova (36), lokaal leidster van de Rode Pioniers, afdeling Volvograd , verontschuldigt zich voor de chaos in haar kantoor. 'We zijn net gisteren teruggekomen van het zomerkamp voor Jonge Pioniers, en hebben nog geen tijd gehad om alle spullen op te ruimen', legt ze uit. Om haar nek draagt Natalja het karakteristieke rode sjaaltje van de Jonge Pioniers. Overal in het kleine kantoortje staan dozen met rode vlaggetjes, vaantjes, trommels en uniformen voor de Jonge Pioniers; de zo herkenbare witte blouse, donkere broek en natuurlijk de rode sjaal. Tegen de achterste wand staat een opvallend groot beeld van het hoofd van Lenin. Naast wat medailles is de muur behangen met foto’s van Pioniers in actie. Opgesteld in lange rijen die van bovenaf gezien de letter P vormen. De rechterhand in een saluut schuin langs het voorhoofd. Het vereist weinig moeite om de leuze 'Wees gereed! Altijd gereed!' er in gedachte bij te horen. Een klassiek plaatje uit de tijd van de Sovjet Unie. Maar de foto is gedateerd op 19 mei 2010.
Gesticht in 1922, groeiden de Jonge Pioniers uit tot de grootse jeugdbeweging van de Sovjet-Unie, met als hoogtepunt 25 miljoen leden in 1974. Wie het bij de Pioniers goed deed, kon doorstromen naar de Komsomol, de jongerenbeweging voor de iets oudere jongeren. Eenmaal volwassen was een Komsomolachtergrond de manier om een partijlidmaatschap te verkrijgen.
De meest legendarische Rode Pionier is Pavlik Morozov, die in 1932, op dertienjarige leeftijd, zijn vader aangaf bij de geheime dienst als antirevolutionair. Zijn vader zou koelakken geholpen hebben, rijke boeren die als vijanden van de revolutie werden beschouwd. Zijn vader kreeg als vonnis tien jaar strafkamp, maar werd uiteindelijk geëxecuteerd. De familie besloot tot wraak en vermoorde Pavlik. Zo gaat het verhaal. Al snel ontstond er een hele, door de staat geïnitieerde, martelaarscultus rondom Pavlik, compleet met standbeelden, opera’s over zijn leven en een zestal biografieën. De boodschap is duidelijk: liefde voor de partij en het vaderland gaat boven alles.
Nog altijd fungeert de heilige martelaar Pavlik Morozov als lichtend voorbeeld voor een nieuwe generatie Rode Pioniers. Want de communistische jeugdbeweging wist de ondergang van de Sovjet-Unie te overleven. In 1995 opende zij, na kort opgeheven te zijn, weer haar deuren voor de patriottische jeugd. Alsof er nooit wat gebeurd was. Het aantal leden van de huidige pioniersbeweging steekt echter schril af tegen het aantal van vroeger. In de Volgograd regio zijn het er iets minder dan 8000. In heel Rusland schat Natalja het aantal leden rond de 100 000.
Anja (26) woont in Volgograd en schiet in de lach als ik vertel dat ik een afspraak heb met de Jonge Pioniers: 'Waar heb je die nu weer vandaan gehaald!?' Dat ze nog steeds bestaan is geheel nieuw voor haar. Maar ook herinnert ze zich de teleurstelling toen met de val van de Sovjet-Unie de pioniersverenging werd opgeheven: “Mijn broer en zus waren allebei pioniers, net als mijn ouders vroeger waren geweest. Ik wilde ook pionier worden. Ik weet nog dat ik, net als al mijn klasgenootjes, moest huilen toen ik te horen kreeg dat de Jonge Pioniers niet langer bestonden.”
Ondanks dat de rode vlaggen en de Leninbeelden anders doen vermoeden, zijn de Jonge Pioniers toch met de tijd meegegaan. Tegenwoordig lopen de wegen van de Jonge Pioniers en de Communistische Partij gescheiden. 'We zijn geen communistische organisatie. Wij zijn een maatschappelijk organisatie, net als de jeugdbeweging Nasji van Poetins partij Verenigd Rusland', benadrukt Natalja. 'We gebruiken dezelfde rituelen en symbolen als vroeger, omdat het krachtige rituelen zijn. Waarom zou je iets veranderen dat goed werkt? En rood is nu eenmaal een mooie kleur.'
Het belangrijkste doel van de pioniers van nu is patriottisme: 'In de jaren negentig werd de jeugd opeens overspoeld met invloeden uit het Westen. Voor veel jongeren was dat erg verwarrend. Wij willen dat de kinderen trots zijn op hun vaderland en op hun eigen geschiedenis. Daarom leren wij de kinderen over de heldendaden van de pioniers', aldus Natalja.
Diana Bitjoetskaja (16) is een jonge pionier in Volgograd. Ze ziet eruit zoals meisjes van zestien er normaal gesproken uitzien. Modieuze kleding en met zorg aangebrachte make-up. Maar in plaats van winkelen met haar vriendinnen, helpt Diana in haar vrije tijd oorlogsveteranen met boodschappen doen. Daarnaast maakt ze regelmatig het standbeeld schoon waar de slachtoffers van de Slag om Stalingrad (het tegenwoordige Volgograd) worden herdacht. Over het antwoord op de vraag of het juist is dat Pavlik Marozov zijn vader bij de autoriteiten heeft aangegeven hoeft ze niet lang na te denken: 'Natuurlijk. Zijn vader hielp immers de vijanden van het volk. Ik zou hetzelfde gedaan hebben in zijn geval.'
Toch heeft ook Diana niks met het communisme: 'Ik houd me niet zo bezig met politiek, maar als ik zou moeten kiezen, voel ik mij denk ik het meest verbonden met Poetins partij Verenigd Rusland.' Diana ergert zich eraan dat ze steeds moet uitleggen dat ze geen communiste is: 'Mensen snappen het niet. Ze denken dat omdat we er hetzelfde uitzien, dezelfde Jonge Pioniers zijn als vroeger. Maar voor mij heeft de kleur rood niks met het communisme te maken. Het is mijn eigen kleur, de kleur van deze tijd, niet die van de Sovjet-Unie.'
Maar niet overal zijn de Jonge Pioniers geseculariseerd: 'Natuurlijk zijn wij communisten, wij zijn toch Pioniers!?', aldus Dima (13), een Jonge Pionier in het dorpje Severno, gelegen op veertig kilometer buiten Volgograd. Vroeger was Severno een Sovchoz, een collectieve boerderij. Nu blijft de landbouwgrond onbewerkt. De ongeveer zeventig mensen die er nog wonen zijn werkloos of gedwongen werk te zoeken in de stad. Erg lastig voor degenen die geen auto kunnen betalen, want de dichtstbijzijnde bushalte ligt op 25 kilometer van het dorp. Een halve dag lopen.
De directrice van de dorpsschool probeert met de pioniersbeweging nog iets van het sovjetverleden te bewaren. 'Vroeger was hier voor iedereen werk en was huisvesting en onderwijs gratis. Nu leven de meeste mensen in armoede', vertelt ze. In het schoolmuseum bewaart ze allerlei sovjetcuriosa: oude medailles, Komsomol lidmaatschapskaarten en afbeeldingen van sovjethelden. Pionier worden op haar schooltje is vrijwillig, maar toch zijn bijna alle kinderen lid. “Vorige week hebben we een documentaire gekeken over Stalin,” vertelt Dima, “Stalin was een groots leider. Hij had een bepaalde gave, waarmee hij de toekomst kon voorzien. Zo heeft hij kunnen winnen van de Duitsers. Ja, ik denk dat als ik een held moet kiezen uit de geschiedenis, mijn grootste held Stalin is.”
