Een venster op de eeuwigheid
No.20 Tomsk / 10.06.2015
Sergej Koetirjov (58) is icoonschilder. Hij schildert iconen op bestelling. Soms voor de Russisch-orthodoxe kerk, soms voor de Katholieke Kerk. Ook kun je iconen bij hem bijstellen voor bruiloften of andere bijzondere gelegenheden. Alles is mogelijk.
Sergej deelt zijn atelier met zijn vrouw, die ook schildert. Er is een klein keukentje, een wc en een bescheiden zithoek. Op de bank zit hun zoontje van drie jaar. Hij lijkt zich prima te vermaken tussen de verf en de schilderijen.
Het was niet gelijk duidelijk dat Sergej icoonschilder zou worden. Hij rondde in de jaren '80 een opleiding af tot kunstschilder en besloot pas enkele jaren later zich toe te spitsen op iconen. 'Het was een roeping. God heeft het zo besloten', antwoordt hij vroom op de vraag hoe dat zo gekomen is. 'Nou ja, het was ook crisis en niemand zat te wachten op hedendaagse kunst,' onderbreekt zijn vrouw hem, die binnenkomt met een dienblad met thee en koekjes. 'Als icoonschilder kon je tenminste nog wat geld verdienen.'
Sergej legt uit dat in de jaren '90 de vraag naar iconen een grote vlucht nam: 'Na de val van de Sovjetunie was het voor het eerst weer mogelijk openlijk het christendom te belijden. Religie is in strijd met de communistische ideologie en tijdens de Sovjetunie was de invloedssfeer van de kerk zeer beperkt. In bepaalde periodes werd de kerk actief vervolgd. Er waren in de jaren '80 wel wat kerken, maar niet veel.' Ook meent Sergej dat priesters vaak medewerkers waren van de KGB: 'Zij konden zo toegang krijgen tot de biechtgeheimen van de burgers,' vertelt hij. Maar in de jaren '90 veranderde alles en sindsdien lopen de kerken weer vol. Sergej sprong in op deze hernieuwde vraag naar religieuze symbolen en kan er aardig van leven.
Om icoonschilder te kunnen worden moest Sergej nog een opleiding afronden. Een icoon schilderen doe je immers niet zomaar. Dat is aan een heleboel regels gebonden, zowel qua materiaalgebruik als wat betreft de afbeelding. Zo mag er alleen natuurlijk materiaal gebruikt worden. Sergej laat zien hoe hij uit natuurlijke kleurpigmenten, gemengd met een emulsie van water en eierdooier, zelf op een glazen plaat de verf mengt met een speciale stamper. Voor het goud gebruikt hij flinterdun bladgoud. Het is een delicaat werkje om dat met een fijne kwast aan te brengen op het icoon. Het goud moet altijd als eerste worden aangebracht op het houten paneel. Daarna kan worden begonnen met de rest van de afbeelding. Niet iedereen is geschikt om op een icoon terecht te komen, alleen heilig verklaarden die zijn opgenomen in de door de kerk samengestelde canon genieten dit voorrecht. Ook de compositie en de onderlinge verhoudingen tussen de figuren hebben allemaal hun eigen betekenis.
Via een icoon kan een gelovige in contact komen met het goddelijke. Een icoon geldt als een venster tussen het aardse en het hemelse. 'Als mensen thuis een avond wodka drinken draaien ze de iconen om, zodat God het niet ziet,' vertelt Sergei lachend. Maar ook het schilderen van een icoon is een religieuze handeling, als een gebed. Veel icoonschilders wonen en of werken in een klooster. Maar Sergej heeft weinig zin om in een klooster te gaan wonen. Hij geeft de voorkeur aan zijn meer aardse atelier.
